Bij haar ouders was er na de oorlog, net als bij veel overlevenden, een groot schuldgevoel ten opzichte van degenen, die het niet overleefden: ‘Waarom zij wel en wij niet?’
“Bij ons thuis werd alles met de oorlog in verband gebracht. Ieder klein voorval kon uitlopen op een drama,” vertelt Hella. “Wie ziek was kon ieder moment doodgaan. De overdrijving was angstaanjagend. Mijn ouders hadden als twintigers samen de oorlog overleefd door op het juiste moment onder te duiken. Zij werkten in 1942 in de Joods psychiatrische inrichting ‘Het Apeldoornse Bos’. Zij dachten daar veilig te zijn omdat de Duitsers aanvankelijk de inrichting met rust zouden laten. Mijn vader, Eli Asser, werkte er als verpleger en mijn moeder, Eva Croiset, als schoonmaakster.”
Toen het Eva Croiset duidelijk werd dat patiënten en personeel toch op transport zouden worden gezet, ontstond er een verschrikkelijk dilemma: samen met collega’s meegaan met de patiënten of vluchten en onderduiken? Eva haalde Eli over om onder te duiken. Precies op tijd konden zij ontkomen, via de achterdeur, terwijl aan de voorkant de Duitsers binnenvielen. Hella de Jonge: “De meeste patiënten en verplegers hebben het niet overleefd. De treinen reden rechtstreeks naar de gaskamers. Na de oorlog kwam er ook geen familie terug.
Ons huis stond vol met spullen en schilderijen van overleden familieleden. Als kind was ik bang van een geschilderd portret aan de muur van de woonkamer. Met grote donkere ogen keek mijn omgekomen grootmoeder mij aan. De oorlog was onbespreekbaar en toch alom vertegenwoordigd in die portretten. Zodra wij iets over de oorlog vroegen, keek mijn moeder verdrietig naar haar moeders portret en zei niets meer.”

De familieverhoudingen werden verstoord door het feit dat haar beide ouders hun vertrouwen in de mensheid totaal hadden verloren. Hella verklaart dit wantrouwen als volgt: “Hoewel zij net aan de dood waren ontsnapt, hield die hen toch hun hele leven in de greep. Mijn moeders vertrouwen in mensen werd compleet verwoest toen zij na de oorlog aanbelde bij haar ouderlijk huis. De bewoonster smeet de deur voor haar neus dicht en riep: ‘Nu zijn de stoelen van ons!’ Hierna trok mijn moeder zich terug in haar eigen verdriet en streed haar eigen oorlog.
Tijdens de onderduik was mijn vader in een plaats terecht gekomen waar de dominee hem verzocht: ‘Wilt u hier zo gauw mogelijk weggaan, u brengt onze gemeenteleden in gevaar.’ In principe wantrouwden mijn ouders de wereld. Zij vormden met zijn tweeën een bastion, waarin ze elkaar zonder woorden begrepen en waar de kinderen geen toegang hadden. Juist door hun onverwerkte boosheid en verdriet stond onze jeugd ook in het teken van hun oorlogsverleden en in het teken van het gemis van hun vermoorde familieleden. Als kind voel je dat je ouders verdrietig zijn, maar je beschikt niet over het vermogen dit te benoemen.”
Hella’s kinderverdriet gaat over de onmogelijkheid om haar ouders blij te maken. Zij wilde haar ouders zo graag helpen. Hella: “Ik zocht mijn moeder juist op om samen schoon te maken, samen te naaien op de naaikamer, mijn moeder blij en trots maken.” Maar het oorlogsverdriet vertroebelde de blik van haar moeder die daardoor de toenaderingen van haar dochter niet eens zag. Zij zag alleen wat verkeerd ging en kon niet blij voor haar dochter zijn.

Ik wilde dansen en blij zijn. Zij wilden rust in huis. Alleen als ik salto’s op het bed van mijn ouders maakte, was ik voor mijn gevoel even los van die zware wereld. Mijn ouders vonden mij maar een lastige en onhandige puber.” Als gevolg van die spanningen kreeg Hella op haar 14e geen hap meer door haar keel. “Ik woog nog maar 37 kilo en werd opgenomen in het ziekenhuis. Radeloos had mijn vader mij bij de haren de keuken ingetrokken om mij te laten eten. Hij schreeuwde mij in zijn onmacht toe dat ik nu op zijn omgekomen zusje leek en dat het mijn schuld was dat zij was weggevoerd. ‘Je hebt mijn zusje vermoord!’ gilde hij toen ik weer niets wilde eten. Ik koos uiteindelijk toch voor het leven. Het had geen zin om mezelf op te sluiten in mijn eigen verdriet, daar had niemand wat aan. En ik wilde niet worden zoals mijn ouders.”

“Mijn man, Freek, heeft juist veel liefde en vertrouwen van huis uit meegekregen. Ik denk dat het goed is om een partner te hebben die een hele andere invalshoek op het leven heeft. Voor mij was het in elk geval goed om zo nu en dan weer met beide benen op de grond gezet te worden door Freek. Mijn ouders hadden de pech dat ze lotgenoten waren. Ze hadden samen een verbond, tegen de rest van de wereld. Dat heeft hen heel lang de ogen doen sluiten voor het geluk en de liefde die ze bijvoorbeeld van hun kinderen hadden kunnen krijgen. Ze haalden telkens weer de oorlog erbij en trokken zich samen terug. Gelukkig is mijn vader daar nu uitgebroken. Hij heeft na de dood van mijn moeder een nieuw leven opgebouwd en heeft een andere vrouw ontmoet die niets met de oorlog heeft. Hij is helemaal opgebloeid en ik kan nu eindelijk met hem praten. Ik ben er van overtuigd dat als mijn vader eerder gestorven was en mijn moeder nu nog leefde ik ook met haar had kunnen praten. Mijn vader heeft het boek gelezen en hij is blij voor me dat ik mijn verhaal heb kunnen opschrijven.”

Interview: Ellen Lock, PUR-cliëntenblad Aanspraak, Juni 2007