Hier ben ik geboren op 11 augustus 1925. Mijn ouders waren van Joodse afkomst, maar niet religieus. Als jong meisje wilde ik graag Frans studeren, want ik kreeg Franse les in de vijfde klas van de lagere school en daardoor werd mijn liefde hiervoor gewekt. Mijn vader gaf schriftelijke cursussen in zijn vak en liet mij meekijken naar het werk van zijn cursisten. Mijn vader hoopte dat ik zou gaan studeren. Hij had al een studieverzekering afgesloten voor als het zover zou komen. Om de hoek van ons huis aan de Zuider Amstellaan 74-I, de huidige Rooseveltlaan, was een driejarige handelsschool waar ik eerst naartoe ben gegaan.’

‘Op die stralende vrijdagmorgen, 10 mei 1940, werd ik vroeg wakker en tot mijn verbazing zag ik mijn ouders niet in huis. Vanaf het balkon zag ik op straat groepen mensen druk met elkaar praten onder wie mijn ouders. Zo ontdekte ik op mijn veertiende dat het oorlog was en dat Duitsland Nederland was binnengevallen. Daardoor werd ik op 10 mei Joods, want eerder was ik er niet mee bezig. Ineens werd je anders bekeken als je uit Joodse ouders was geboren, terwijl je jezelf helemaal niet anders voelde. Mijn vader had een slecht voorgevoel over de Duitse inval. Hij wilde per se via IJmuiden naar Engeland vluchten. Mijn ouders begonnen al met koffers pakken, want we zouden de volgende ochtend gaan. Zijn moeder kwam die dag bij ons op bezoek. Oma Brommet zat in een leunstoel voor het raam en vroeg mijn vader op het moment dat de taxi voor de deur stond: “En wij dan?” Daarop besloot mijn vader om niet weg te gaan.

Op de terugweg werd mijn vader opgepakt bij een razzia, maar hij wist te ontsnappen. Hij had een witte regenjas aan en wierp die snel van zich af. Vervolgens rende hij zigzaggend van de bewakers weg die op hem schoten. Hij vluchtte naar het huis van zijn ouders. Omdat mijn vader die nacht niet was thuisgekomen, zaten mijn moeder en ik in angst. Iemand kwam aan de deur vertellen dat mijn vader was gepakt. Zodra mijn moeder dit hoorde werd ze hysterisch en begon te huilen en te gillen. Instinctief gaf ik ondanks mijn jonge leeftijd mijn moeder een klap in haar gezicht waardoor ze rustig werd. Even later belde er een jongen aan die door vader was gestuurd om te vertellen dat hij het goed maakte en bij zijn ouders bleef tot hij kon terugkeren.’

‘Er kwamen steeds meer anti-Joodse maatregelen. Joodse leerlingen mochten niet meer naar openbare scholen, dus vanaf 1 september 1941 moest ik naar het Joods Lyceum. Halverwege 1942 moesten wij onderduiken vanwege de grote razzia’s. Mijn vader kreeg van zijn zwager Louis een onderduikadres in Warmond, maar Joden mochten niet meer reizen met het openbaar vervoer. Gelukkig had vader gespaard en kocht een boot om naar Warmond te varen. In de vroege morgen van 16 juli 1942 vertrokken wij met meerdere lagen kleding aan en de Jodensterren losjes op onze jassen genaaid. Bij de boot onder de Berlagebrug trokken we de sterren van onze jassen. Twee kennissen hielpen ons in de kajuit en zouden ons naar Warmond varen.

Op het moment van vertrek hoorden we op de kade twee Duitsers zeggen: “Wat een mooie boot, mogen we even komen kijken?” Onze stuurman reageerde heel goed: “We hebben nu een beetje haast, kom om vijf uur terug, dan kunnen we samen ‘einen Schnapps trinken’ en dan kunt u de boot bekijken.” Tot onze grote opluchting kwamen wij hiermee weg en voeren snel naar Warmond, waar we één kamer kregen boven een fietsenwinkel. Helaas hadden wij het zeer slecht getroffen met dit onderduikadres. In plaats van extra voedsel voor ons, kochten zij alcohol voor zichzelf en wij mochten nooit naar buiten. Mijn vader kon geen kant op en moest deze mensen steeds veel te veel betalen. Hij hield het niet langer uit en wilde met ons naar Zwitserland vluchten.’

‘Eind juni 1944 zouden wij via een contactpersoon, Gerritse genaamd, met ons gezin naar Zwitserland vluchten. Tot tweemaal toe betaalde hij deze Gerritse grote sommen geld voor onze reis. Uiteindelijk bleek het één grote leugen te zijn en kwam niemand ons ophalen op de afgesproken vertrektijd. Gerritse bleek achteraf een valse naam van iemand die samen met zijn vrouw tientallen Joden aan de Duitsers heeft uitgeleverd. Zo verraadde zijn vrouw ons, waarop wij gevangen werden genomen en verhoord door de Sicherheitsdienst in de Euterpestraat in Amsterdam. Daarna zijn we opgesloten in het Huis van Bewaring aan de Weteringschans. In een grote cel met veertig vrouwen vroeg een leeftijdgenootje: ‘Is er iemand die met mij een gedicht wil maken om naar de mannen te smokkelen?’ Ik reageerde positief. Zij heette Ronnie van Cleef, we hadden meteen een klik en bleven zoveel mogelijk bij elkaar.

We zijn per gewone NS-trein onder Duitse bewaking naar kamp Westerbork gebracht. Toen Salo Muller na een jarenlange strijd onlangs de toezegging kreeg van de Nederlandse Spoorwegen dat ze individuele schadevergoedingen zouden betalen voor het transport van Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog, heb ik meteen de telefoon gepakt om hem daarmee te feliciteren en hem gezegd hoe geweldig ik het vond. In Westerbork aangekomen, kregen we een blauwe overall en klompen aan. Wij moesten direct naar de strafbarak, omdat wij onderduikers waren geweest. Uit protest zei ik voor de neus van de Hollandse kampbewakers het gedicht ‘Holland’ van de dichter E.J. Potgieter op, waarvan de laatste zin is: “Land eens het vrijst’ en gezegendst’ der aard’.” Wij kregen er betere voeding dan op ons onderduikadres en wij mochten in de buitenlucht op het kampterrein lopen. Daarom voelde het voor mij als de beste tijd in mijn gevangenschap. Als werk moesten we batterijen uit elkaar halen waarvan je roetzwart werd.’

‘Mijn vriendin Ronnie schreef na de oorlog een prachtig gedicht voor mij over onze dwangarbeid in Auschwitz, dat helder weergeeft wat we daar moesten doen:

KZ,

‘Wij hielden onze handpalmen naar boven open en
onze vingers gestrengeld in elkaar, daarin legden
wij om beurten stenen, zware stenen op elkaar.

Tot aan de randen van onze borsten en soms met
onze kin erop liepen wij in rijen zwijgend langs een
weg van keien tot wij bij een berg van stenen onze
stenen moesten werpen.

Daar stonden wij verbijsterd en verward de armen
los en pijnlijk langs het lijf. Een kapo riep: “Zurück
mit deinen Steinen.”

Weer gingen onze handpalmen naar boven open en
onze vingers gestrengeld in elkaar, daarin legden
wij om beurten stenen, zware stenen op elkaar.’

Ons werk was zeer zwaar; stenen sjouwen op die open Poolse vlakte in de koudste winter van de vorige eeuw. Na een vluchtpoging van een paar gevangenen moesten wij achterblijvers boeten. In die ijskoude wind zaten we op onze hurken en hielden stenen boven ons hoofd. Als je omviel zette een Poolse bewaakster je weer rechtop. Al gauw werden Ronnie en ik met roodvonk opgenomen in de ziekenbarak. Hier zagen wij de zusjes Anne en Margot Frank die schurft hadden. Onze moeders, Edith Frank en Rebecca Brommet, bleven contact met ons houden door een gaatje dat ze groeven onder de houten barakwand. Ik was zo verzwakt dat ik niet meer kon lopen van de pijn in mijn rug, zodat Ronnie de berichtjes van mijn moeder bij het gat opving en aan mij doorgaf.’

‘Van de kou kreeg ik pleuritis, een longvliesontsteking. Mijn moeder probeerde van alles te bedenken om bij mij te blijven. Ze deed alsof ze ischias – ernstige rugpijn – had, zodat ze ook soms even naar de ziekenbarak mocht om bij mij te zijn. Anne en Margot Frank moesten op transport naar Bergen-Belsen, waar ze beiden vlak voor de bevrijding zijn gestorven. Hun moeder Edith Frank stierf drie weken voor de bevrijding door de Russen in Auschwitz.

In november 1944 dacht ik dat mijn moeder ook al weg was en voelde ik me zeer alleen. Een aantal Franse meisjes in mijn ziekenbarak ontfermde zich over mij en zij wilden me zelfs adopteren en meenemen naar Frankrijk na de bevrijding. Ware heldinnen! En een tweede wonder was dat een Belgische vrouw mij slokjes water gaf en kleine stukjes brood in mijn mond stopte toen ik tyfus had. Wat bijzonder dat iemand zoiets doet voor een ander! Tweemaal had ik dus geluk doordat ik me in het Frans kon redden. Na negen dagen kwam mijn moeder gelukkig weer terug. We kregen Durchfall, ernstige diarree, waaraan heel veel mensen zijn gestorven.’

‘Op 21 januari 1945 was het merendeel van de Duitse kampbewakers ineens verdwenen. Op 27 januari reden de Russische tanks met soldaten het kamp binnen. Ik balanceerde op het randje van leven en dood. Ik was 19 jaar en woog nog maar 35 kilo. Vanwege ernstig rugletsel kon ik niet meer lopen dus bleven mijn moeder en ik in de barak. Ik was eigenlijk te ziek om verplaatst te worden, maar toch brachten ze mij vier kilometer verderop naar het mannenkamp. Daar was een dokter, David Grossman, die mij de juiste glucose en insuline injecties gaf en zo mijn leven redde.

Tenslotte zijn we door de geallieerden overgebracht naar Pilsen in Tsjechoslowakije, waarvandaan mijn moeder en ik met een vrachtvliegtuig naar Brussel zijn meegevlogen. Enige dagen later reden we per trein naar Nederland waar we naar een opvang in Tilburg zijn gebracht, waar moeders zuster woonde die ons kwam halen en mij ontzettend heeft verwend. Mijn moeder zou in Amsterdam een woning voor ons gaan zoeken. In Tilburg vernam ik twee maanden later dat mijn moeder in het Portugees Israëlitisch Ziekenhuis was opgenomen, waar een opvangcentrum voor gerepatrieerde kampgevangenen was ingericht. Zij hoorde daar dat mijn vader vermoedelijk op een dodenmars uit Auschwitz was gestorven in januari 1945. Mijn moeder en ik bleven nog lang hopen op zijn terugkeer.’

Op 22 februari 2019 is Frieda Menco-Brommet op 93-jarige leeftijd overleden. Zij was een van de laatste Nederlandse overlevenden van Auschwitz. Frieda Menco-Brommet bleef haar oorlogsverhaal tot in de laatste weken van haar leven vertellen. Haar familie en zijzelf wilden dat haar verhaal ook na haar overlijden zou worden doorgegeven.