Drie maanden nadat we met twee families in een klein huisje in de Rijpwijk in het Tjihapit kamp waren getrokken, stopte een glanzende, mooie, zwarte auto voor de deur. Twee Japanse officieren stapten uit en vroegen naar mevrouw Van Galen... Ze kwamen binnen en zetten zich aan onze eettafel, die we met twee families deelden. Een van hen zei: ‘Mevrouw Van Galen uw man wordt morgen gefusilleerd, u mag nog een laatste brief aan hem schrijven.’

Mijn moeder schreef haar brief en zij vertrokken. We geloofden het niet. Maar onderbewust dacht je toch altijd wel: ‘Zou het waar zijn?’ Mijn vader was een politieke gevangene en zat in de Soekamiskingevangenis, cellulair.

Na 15 augustus 1945 stuurde het Rode Kruis een kaart, waarop stond dat de heer Van Galen gedurende de bezetting stierf. Geen details. Die kaart kwam bij ons aan,... Toen geloofden we het... Wij zaten ondertussen in kamp Kramat, mijn broer in kamp Tjimahi. Een paar dagen later bleek dat deze kaart was bedoeld voor een mevrouw Van Galen, die in een andere straat woonde. Je kunt je onze vreugde indenken. ‘Blijheid’ is niet genoeg om het uit te drukken. Na drie maanden werden we herenigd met mijn vader en mijn broer, die hem al had gevonden.

Vader is zesennegentig jaar geworden.

- Femke Young-van Galen

Mijn bevrijdingsverhaal is niet echt bijzonder. Ik ben geboren op 20 juli 1940 en heb dus eigenlijk alleen herinneringen aan het laatste jaar, met name aan de bevrijding. Het eerste hoopgevend teken: er kwam een vliegtuig laag over met oranje driehoeken. ‘Het is er één van ons!’

Op de dag dat de capitulatie van Japan bekend werd, verbaasde ik me over de houding van de vrouwen; ze waren door het dolle heen van vreugde en lieten tegelijk hun tranen de vrije loop. Ik kon dat niet rijmen, blij zijn en tóch huilen? Ook verschenen er ineens andere vlaggen dan die gehate rode bal. Deze vlaggen waren rood, wit en blauw, véél mooier!

De vrouwen hadden kennelijk de vlaggen gedurende hun internering in banden geknipt en bewaard tot deze heugelijke dag. Er werd een prachtig lied gezongen, het voor mij toen onbekende Wilhelmus. Sindsdien hebben het Wilhelmus en onze vlag voor mij een zeer speciale betekenis. Ik kan me mateloos ergeren aan mensen die bij een behaald diploma de vlag uitsteken en dagen laten hangen. Of de vlag uit (boeren)protest ondersteboven meevoeren. Ook kan ik de commentaren op het Wilhelmus (het past niet meer in onze tijd) niet begrijpen.

- Jan de Vries

Augustus 1945. Wij zitten in het kamp Lampersari in Semarang. Moeder is aan het werk. Ik ben een meisje van vijf jaar. Vandaag ben ik naar de andere kant van het kamp gelopen. Zo ver ben ik nog niet eerder gegaan. Hier bij het prikkeldraad staat de wachttoren van de Jappen. Een vierkant hoog gebouwtje. Bovenin zit een Jap op de uitkijk. Daar moeten wij voor oppassen. Hij kan signalen geven aan andere Jappen en die kunnen hard slaan als hen iets niet bevalt. Bijvoorbeeld als je niet diep genoeg voor hen buigt. Mij zullen ze niet gauw slaan, maar als ik iets verkeerd doe, pakken ze moeder. Daar ben ik aldoor bang voor. Nu hoor ik geronk. Het wordt luider. Iedereen kijkt naar boven. Er komen vliegtuigen aan. Ze vliegen heel laag, vlak over ons heen. Ik buk. Ik ben bang. Er vallen grote pakketten uit de vliegtuigen. Ik denk dat het bommen zijn. Worden we nu doodgegooid? Maar vrouwen lopen op de pakken af en maken die open. Er blijkt eten in te zitten. Iedereen probeert iets te grijpen. Er is een grote verwarring. Ik begrijp er niets van en ben alleen. Waar is moeder?

- Anne Marie van Goch

Nu we al zowat twee jaar verscholen zaten in een kippenhok in de Brabantse Peel, dacht vader dat we al gauw onze bevrijders te zien zouden krijgen en dat we er met zijn allen heen moesten gaan om ze te verwelkomen. Op dat moment was ik elf jaar en ik vroeg mijn vader of het niet gevaarlijk was om zo dichtbij het vechten te komen. ‘Daar heb je gelijk in,’ zei vader, ‘maar alles wat we doen is gevaarlijk.’ Hij zei ook dat hijzelf het risico wel wilde nemen. ‘Maar ik neem je het niet kwalijk als je hier wilt blijven.’

Natuurlijk wilde ik toen ook meegaan. Het regende alsmaar door, al dagen lang. Op weg naar de harde weg moesten we door de modder. Er lagen stammen over de ergste stukken. Als je er afgleed, stapte je zo de modder in. De tanks van de geallieerden reden heel langzaam, de een na de ander, in een lange rij langs de harde weg. Ze moesten zorgen dat ze op de weg bleven. In de modder zouden ze zeker vast komen te zitten. Toen ze tot stilstand kwamen, sprong vader op een van de tanks en schreeuwde: ‘Thank you! We have been waiting for you a long time.’ – ‘Dank u! We wachten al een lange tijd op u!’

- Max Amichai Heppner

In april 1943 was ik vijf jaar toen wij uit huis zijn weggehaald, mijn moeder was zwanger. Wij - vader, moeder, zusje en twee broers - moesten ons melden in kamp Westerbork. Twee maanden later is mijn broertje Baruch Nechemja er geboren en na drie weken overleden. Na zijn overlijden kon mijn moeder het opbrengen om andere baby’s de borst te geven. In januari 1944 moesten we op transport naar Bergen Belsen. Daar waren de omstandigheden erbarmelijk. Mensen die mishandeld werden, die gek werden, die ontkleed door het kamp liepen, de voortdurende honger. Moeder gaf ons het weinige voedsel. Begin april 1945 beseften de Duitsers dat zij de oorlog gingen verliezen. Ons gezin werd in een veewagon gesmeten. Twee weken dolend door Duitsland op de vlucht voor de oprukkende Geallieerden. In Tröbitz, in het oosten van Duitsland, werden wij eind april door de Russen bevrijd. Mijn moeder is in die trein aan de honger bezweken en in een massagraf naast de spoorrails begraven. Mijn vader en wij kinderen kwamen met meer dan 40 graden koorts en met tyfus tenslotte via Riesa en Leipzig terug naar Nederland.

Lijdend aan tuberculose kwam ik pas eind maart 1946 ‘thuis’. Terug in Nederland probeerde mijn vader met zijn kinderen het leven weer op te bouwen. Over de oorlog spraken we niet. De pijn was te groot. Alleen een foto is wat ik van mijn moeder heb. Altijd op mijn hart gedragen. En ín mijn hart…

- Ies (Izak) Vorst

We woonden in Jakarta waar vader werkte voor de Twentsche Bank. In 1942 kwamen de Japanners en verdween mijn moeder met drie kinderen van 3, 4 en 7 jaar naar het Tjideng kamp. Zij bleek een sterke vrouw die ons door die donkere jaren loodste. Van de kampperiode weet je als driejarige niets af, maar je slaat toch informatie op. Als zich later iets voordoet, herken je meteen die angst van toen weer. Ik heb geleerd om emoties niet te tonen, want als je als kind huilde op het appèl, dan werd je moeder geslagen. Vader is sinds de Japanse inval gevangen genomen. Wij kenden hem nauwelijks, ik als jongste kind zeker niet. Hij zou met 6.500 gevangenen tewerkgesteld worden aan de Pakan Baroe Spoorweg in Sumatra. Op 19 september 1944 werd zijn boot, de Junyo Maru, door de Engelse onderzeeër de Tradewind onder vuur genomen. Slechts 800 mensen overleefden het, zo niet onze vader. In december 1945 vertrokken wij met de Nieuw Amsterdam, waar een mazelenuitbraak was, zodat we nergens mochten aanmeren. Moeders moesten hun gestorven kind aan de zee toevertrouwen.

Na terugkeer in Amsterdam in januari 1946 zaten we daar eerst bij familie. Via de Deense hulporganisatie Red Barnet (Red het kind) werden wij, de drie kinderen, naar Denemarken gestuurd om aan te sterken. Op het eiland Bornholm in de Oostzee heb ik heel liefdevolle pleegouders gehad. Nog steeds is er contact met de hele familie, nu spreekt iedereen gelukkig Engels. Zodra we weer met de boot aankomen op Bornholm voelt het als thuis. Misschien herkent iemand dit?

- Ruud van Meningen

Bron: SVB/V&O-cliëntenblad Aanspraak, Juni 2020.